Stuk, schadelijk en oneerlijk

Ons voedselsysteem is stuk: schadelijk en oneerlijk, slecht voor onze gezondheid én voor onze planeet. De voedselproductie zorgt voor een derde van de uitstoot van alle broeikasgassen in de wereld, er zijn meer dan 1 miljard mensen in de wereld obees en meer dan 700 miljoen mensen honger lijden. Terwijl wetenschappers alternatieven bieden om het tij te keren, doet de agro- en vleeslobby verwoede pogingen deze oplossingen te saboteren.

Vleesvervangers onder vuur

In 2020 zag de toekomst van onze aarde er nog een stuk rooskleuriger uit. De EU promootte in de Green Deal en het Farm2Fork-beleid een duurzamer voedselsysteem. In 2024 nog riep de Strategic Dialogue on the Future of EU Agriculture, bestaande uit verschillende stakeholders, de Europese Commissie op om met een actieplan te komen voor meer plantaardig voedsel.

Maar inmiddels waait er een andere wind in Brussel en bevinden zelfs plantaardige vleesvervangers zich in zwaar weer door succesvolle lobby van de agro- en vleesindustrie. Op 8 oktober besloot het Europees Parlement met 355 stemmen voor en 247 tegen om namen als biefstuk, burger en worst voor plantaardige producten te verbieden. Symboolpolitiek die de wereldwijde problemen rondom onze voedselvoorziening verre van oplost. De vlezige namen zouden voor verwarring zorgen onder consumenten en zouden misleiding in de hand werken. Echter, uit onderzoek van de Europese consumentenorganisatie BEUC is naar voren gekomen dat onder 70% van de Europese consumenten helemaal geen onduidelijkheid bestaat over plantaardige producten met dergelijke namen.

Symboolpolitiek hindert echte oplossingen

Maar dit gaat natuurlijk niet over het bestrijden van misleiding. Dit gaat over bescherming van de belangen van de industrie. Wij strijden al jaren tegen échte voedselmisleiding, zoals krimpflatie en dubieuze voedingsclaims, maar hier onderneemt de EU geen actie tegen. Sterker nog, regels voor de industrie sneuvelen in rap tempo onder deze Europese Commissie, maar wanneer het de belangen van de vleesindustrie betreft, worden er wél meer regels opgetuigd? 

Wetenschappers: ‘Meer plantaardig is beter voor gezondheid en planeet’

Zes jaar geleden startten EAT, een wereldwijde organisatie die zich richt op duurzame voedselsystemen, en The Lancet, een van de belangrijkste medische tijdschriften ter wereld, een samenwerking en richtten de EAT-Lancet commissie op. Deze commissie, bestaande uit 37 wetenschappers uit 16 landen, is op zoek gegaan naar oplossingen om de groeiende wereldbevolking (10 miljard mensen in 2050) te kunnen voeden binnen de grenzen van wat de planeet aankan. Zij formuleerden een dieet, het EAT-Lancet of het Planetary Health dieet, waarbij gezondheid, rechtvaardigheid en duurzaamheid hand in hand gaan. Hun aanbevelingen in het kort: een dieet met meer planten en veel minder vlees en zuivel. Verder raadden ze aan zo onbewerkt mogelijk voedsel te eten dat veel minder zout en zoet is.

Begin oktober 2025 werd een update gepubliceerd van hun rapport uit 2019. De aanbevelingen blijven grotendeels staan, maar bieden wel meer ruimte voor verscheidenheid in eetculturen. Ook besteedt de update meer aandacht aan de ongelijkheid in de wereld: immers, de rijkste 30% van de mensheid is verantwoordelijk voor 70% van de schade aan het milieu door voedselproductie. Verder hebben ze door nieuwe rekenmodellen en verse data berekend, dat door een beter eetpatroon jaarlijks 15 miljoen sterfgevallen voorkomen kunnen worden en dat de uitstoot van broeikasgassen door ons voedselsysteem gehalveerd kan worden.

De vleesindustrie slaat terug

Aan de slag dus zou je zeggen, geen moment te verliezen om ons voedselsysteem te fiksen. En inderdaad heeft het werk van de Eat-Lancet commissie veel organisaties en overheden beïnvloed. Zo neemt ook het Voedingscentrum de aanbevelingen mee in de doorontwikkeling van de Schijf van Vijf die in 2026 moet verschijnen.

Maar niet iedereen was zo positief, het Eat-Lancet dieet heeft het ook zwaar te verduren sinds de publicatie in 2019. De vlees- en zuivelindustrie gaven zich namelijk niet zomaar gewonnen, zo laat uitgebreid onderzoek van de organisatie Changing Markets Foundation zien.

De Eat-Lancet commissie kreeg te maken met een goed georganiseerde en structurele lastercampagne op sociale media, aldus dit onderzoek. Aan de vleesindustrie gelieerde mis-influencers probeerden met duizenden posts op social media met hashtags als #Yes2Meat en #MeatHeals twijfel te zaaien over de wetenschappelijke bevindingen van de commissie door des- en misinformatie te verspreiden. Ook inzet van wetenschappers en door de vleesindustrie gesponsord onderzoek werden hierbij niet geschuwd. En de laster en lobby gaan nog altijd door.

Vleeswetenschappers te koop

Een opvallende naam in dit onderzoek die ook in onze Verkenning Stop de uitverkoop van de wetenschap opduikt als wetenschapper die zich voor het karretje van de industrie laat spannen, is die van Frank Mitloehner. Hij is verbonden aan de Amerikaanse universiteit UC Davis en hoofd van het UC Davis Clarity and Leadership for Environmental Awareness and Research (CLEAR) Center, dat voornamelijk dankzij miljoenen dollars uit de vlees- en agroindustrie is opgezet. Mitloehner misbruikt zijn status als wetenschapper om misinformatie over vlees en veeteelt te verspreiden en wetenschappers, zoals die van de EAT-Lancet commissie, aan te vallen en te ondermijnen. Dit laat weer eens zien hoe belangrijk het is om onafhankelijke voedselwetenschap te garanderen en hoeveel schade inmenging van de industrie kan aanrichten.