Bestraf voedselmisleiding

Haal die bende van ons bord in Europa! 

We roepen de nieuwe Europarlementariërs op om werk te maken van een beter voedselbeleid in de EU en ons vijfpuntenplan daarbij centraal te stellen. Lees hieronder over het derde punt. 

De EU heeft als doel haar burgers te beschermen tegen frauduleuze en misleidende voedselpraktijken. De juridische basis hiervoor is de Algemene Levensmiddelen Verordening of General Food Law Regulation (178/2002). Een andere belangrijke wet om misleiding tegen te gaan  in de EU én daarmee in Nederland is de Food Information to Consumers Regulation (1169/2011). De verordening stelt eisen aan productie en verpakking en regelt procedures om voedselveiligheid te garanderen en zegt:  ‘voedselinformatie mag het publiek niet misleiden, met name door bepaalde kenmerken of effecten te suggereren die het product niet heeft. Voedselinformatie moet nauwkeurig, duidelijk en voor de consument gemakkelijk te begrijpen zijn.’ Dit klinkt helder toch? Maar in de praktijk valt het behoorlijk tegen. Gezondheidclaims die nergens op slaan, ingrediënten afgebeeld op de verpakking die in het product niet terug te vinden zijn of je runderbiefstukje dat eigenlijk van een paard afkomstig is. 

Is er een verschil tussen voedselmisleiding en voedselfraude?

Fraude klinkt misschien veel ernstiger dan misleiding, maar eigenlijk komt het op hetzelfde neer: we worden voorgelogen over ons eten door de voedselindustrie. Bij misleiding gaat het om leugens op de verpakking, maar dit kunnen producenten onbewust of per ongeluk doen, terwijl er bij fraude per definitie sprake is van kwade opzet. Fraude kan ook betrekking hebben op de herkomst, productiewijze of ingrediënten van een product. Maar je ziet, het verschil tussen fraude en misleiding is niet zo absoluut te maken en moet volgens ons beide even hard worden aangepakt.

Wel voedselfraudebestrijding maar misleiders gaan straffeloos hun gang

In de EU is er veel aandacht voor voedselveiligheid en fraudebestrijding. De EU-instantie EFSA geeft adviezen over de toelating van nieuwe stoffen; er is een alarmsysteem om onveilig voedsel zo snel mogelijk uit de schappen te halen, het Rapid Alert System for Food and Feed (RASFF), en de Europese politie, Europol, gaan achter fraudeurs aan. Hoewel er ook op het gebied van voedselfraudebestrijding nog veel te verbeteren valt, onderneemt de EU dus wel actie.

Maar als het op misleiding aankomt heeft de EU geen enkele instelling voorhanden om producenten ter verantwoording te roepen. Dit wordt geheel overgelaten aan de nationale overheden (in Nederland is de NVWA verantwoordelijk). Alle EU-landen geven nu zelf invulling aan wat misleiding precies is. Termen als vers, ambachtelijk en authentiek mogen in Nederland dus gewoon. Dit zorgt voor een lappendeken van nationale handhavers en nationale regels, terwijl bestrijding van misleiding gebaat zou zijn bij een uniforme grensoverstijgende aanpak.

Geen klein probleem

En dat terwijl misleiding geen marginaal probleem is. De NVWA heeft in 2020 geconcludeerd dat bij 3 van de door hen 10 onderzochte voedsingsmiddelen  sprake was van wettelijke misleiding. Als wij dit door zouden trekken naar de dagelijkse boodschappen, dan zou dat betekenen dat haast 33% misleidend is.  En dan gaat het om wettelijk omschreven misleiding.

We voelen ons ook regelmatig misleid door verpakkingen die wettelijk gewoon mogen. Volgens authentiek recept maar wel vol toegevoegde smaakversterkers? Dit mag gewoon. Ook als de wet wordt overtreden, wordt er vaak niet gehandhaafd, laat staan bestraft. Dit tast ons vertrouwen aan in ons voedsel en het wordt ons zo onnodig moeilijk gemaakt om gezonde keuzes te kunnen maken. 

• Hervorm de Food Information to Consumers Regulation door duidelijker te definiëren wat misleiding inhoudt en gezondheidsclaims aan banden te leggen
• Roep een Europese handhavingsinstantie in het leven om misleiding te bestrijding
• Zorg voor een hoge pakkans en strenge straffen voor misleiders