Nieuwsberichten 05.10.2022

Nieuw EU-voorstel over pesticiden is misleidend en schiet te kort

Wij doen uit de doeken wat er mis is aan het nieuwe EU-ontwerpvoorstel over pesticidengebruik. Het voorstel voor een "Sustainable Use Regulation" (SUR) is zo opgesteld dat het publiek kan worden wijsgemaakt dat er vooruitgang wordt geboekt bij de vermindering van de toxiciteit van pesticiden. Twee van de fundamentele instrumenten in het voorstel, namelijk de Harmonized Risk Indicator (HRI) en de Integrated Pest Management (IPM), schieten zwaar te kort. Wij leggen dit uit in twee beknopte rapporten die vandaag zijn gepubliceerd. 

Dit voorstel is niet per ongeluk tot stand gekomen. De HRI in zijn huidige vorm zorgt ervoor dat de lidstaten en de Europese Commissie rekentrucs kunnen toepassen om daarmee verbetering te laten zien. Het is een instrument dat al langer niet effectief blijkt te zijn voor het terugdringen van pesticiden. Ook zal de IPM methode geen redmiddel zijn richting minder pesticidengebruik, omdat het ontbreekt aan een duidelijke definitie en een duidelijk wettelijk kader om ervoor te zorgen dat pesticiden echt een "laatste redmiddel" zijn. Als beide instrumenten niet fundamenteel worden verbeterd, dan zal het enige effect zijn dat de Commissie en de lidstaten een conflict met de almachtige pesticiden- en landbouwindustrie uit de weg gaan. Verder heeft het ernstige gevolgen voor het algemeen belang: het milieu en gezondheid voor mens en dier. Het is opzettelijke misleiding van de Europese burgers.
Nicole van Gemert Directeur foodwatch Nederland

Eerlijk meten is weten 

De "Harmonised Risk Indicator (HRI) wordt 25 keer genoemd in het ontwerp van de SUR, maar biedt geen bruikbaar instrument om de risico's van pesticiden te meten. Het faalt om de blootstelling van pesticiden in het milieu te meten, evenals hun toxiciteit.  

Een groot probleem met de huidige methode zijn de rekenregels. Pesticiden krijgen allemaal  een eigen risicocijfer toebedeeld van 1, 8, 16 of 64.  Hoe hoger het cijfer,  hoe hoger het risico van het middel: zo is de bedoeling.  Samen met het verkochte volume van een middel, wordt vervolgens de HRI berekend. Maar wat gebeurt er bij een verandering, als de wettelijke status van een gifstof wijzigt? Dan verandert ook de classificatie van het middel, met terugwerkende kracht.

In de figuren hieronder laten we zien wat dit betekent voor het zeer gevaarlijke mancozeb. In 2019 droeg mancozeb 25% bij aan de HRI. Doordat het middel vervolgens niet meer werd toegelaten, sprong de classificatie van 8 naar 64. Met terugwerkende kracht wordt de HRI voor 2019 ook opnieuw berekend en zien we dat het aandeel van mancozeb in de HRI stijgt naar 60%. Dit nieuws is hartstikke handig voor Nederland: alleen al door het verbod op mancozeb haalt Nederland de Farm to Fork-doelstelling van 50% pesticidenreductie als de huidige methodologie niet verandert.

Wij stellen alternatieve, geschikte en wetenschappelijk onderbouwde indicatoren voor om de blootstelling aan pesticiden en de bijbehorende toxische belasting te meten, die rekening houden met de menselijke gezondheid, ecotoxiciteit, ecologische effecten en het uitspoelingspotentieel in het grondwater. Wij eisen verandering in de methodologie om het pesticidengebruik te evalueren en roepen op tot volledige transparantie van alle lidstaten over het gebruik van elke werkzame stof. 

Chique term blijkt holle realiteit 

Volgens de Europese Commissie "mogen chemische bestrijdingsmiddelen alleen als laatste redmiddel worden gebruikt". Dat is "het kernbeginsel van geïntegreerde gewasbescherming dat met dit voorstel beter in praktijk wordt gebracht", schrijft de Commissie in de Q&A over het SUR-voorstel.  

Dit concept van geïntegreerde bestrijding van ziekten en plagen (IPM) bestaat al ongeveer 60 jaar en hypothetisch gezien zou dit het gebruik van pesticiden tot een strikt minimum, of zelfs tot nul, kunnen beperken. Het werd in 2014 in de hele Europese Unie verplicht gesteld. In vergelijking met de jaren negentig was het gebruik van pesticiden tussen 2011 en 2019 echter veel hoger in de EU. Er ontbreekt een duidelijke definitie en wettelijk kader om ervoor te zorgen dat pesticiden echt een "laatste redmiddel" zijn. In de hele EU, met uitzondering van Denemarken waar een pesticidenbelasting geldt, blijven pesticiden de "eerste keuze".  

Integrated Pest Management zal alleen een succesvol instrument zijn om pesticiden terug te dringen als het gepaard gaat met effectieve prikkels zoals belastingen, (wettelijke) beperkingen en financiering (subsidies). Het eenvoudigweg publiceren van verplichte IPM-richtlijnen en hopen dat dit het pesticidengebruik zal verminderen, heeft in het verleden niet gewerkt. Hoop is geen strategie.
Nicole van Gemert Directeur foodwatch Nederland