Gesjoemel met illegale schelpdieren toont hoe fraude ons bord kan bereiken

In een gezamenlijke actie in juni en juli van dit jaar door Spaanse en Portugese opsporingsdiensten, ondersteund door Europol, zijn meer dan zeven ton Japanse venusschelpen (ook wel Manila- of Japanese clams, Ruditapes philippinarum) in beslag genomen. De schelpen waren door het ontbreken van officiële controles niet geschikt zijn voor menselijke consumptie. In totaal zijn elf verdachten gearresteerd, die alleen al dit jaar naar schatting 1,6 miljoen euro aan winst hebben binnengehaald met deze criminele praktijken.

Georganiseerde criminaliteit, gezondheidsgevaar consumenten

Het criminele netwerk oogst de schelpen illegaal in de grensregio langs de rivier de Taag (Tajo). De venusschelpen worden levend bewaard in watertanks en vervolgens via vervalste documenten de legale voedselmarkt binnengesmokkeld, zonder enige gezondheidsinspectie. De schelpen zijn verkocht aan (voornamelijk) horecabedrijven in Portugal, Spanje, Italië en Frankrijk.

Op deze illegale manier belanden besmette schelpdieren ongecontroleerd op het bord van consumenten, met ernstige gezondheidsrisico's van dien. Consumptie van besmette schelpdieren kan leiden tot voedselvergiftiging, gastro-enteritis en zelfs hepatitis. Deze risico’s zijn extra verontrustend omdat consumenten geen idee hebben dat ze verontreinigd voedsel voorgeschoteld krijgen. De vertrouwensbasis in de voedselketen wordt met dit soort praktijken ondermijnd.

Voedselfraude verwoest vertrouwen

Foodwatch benadrukt dat voedselfraude, of ingrediënten die opzettelijk worden gemanipuleerd of vervalst, consumenten op meerdere fronten treft:

1. Aantasting vertrouwen: wanneer voedsel onveilig blijkt, verliezen burgers het geloof in de betrouwbaarheid van toezicht en eventuele keurmerken.

2. Onzichtbaar gevaar: consumenten kunnen de herkomst of staat van hun voedsel niet beoordelen. Het risico op ziektes is - gelukkig - vaak klein, maar zeker reëel.

3. Marktvervuiling: legitieme producenten worden financieel benadeeld én hun reputatie geschaad door onconcurrerende illegale aanbieders.

Europol schat dat de illegale handel in schelpdieren tot 2,5 miljoen euro per week kan opleveren. De enorme winsten worden vervolgens witgewassen, bijvoorbeeld door de aankoop en wederverkoop van luxevoertuigen. 

Daarbovenop is er misbruik gemaakt van kwetsbare arbeiders, waaronder vaak ongedocumenteerde migranten. Zij werden gedwongen te werken in de visserij voor slechts 1 tot 1,50 euro per kilo geraapte schelpen, een schrijnende vorm van mensenhandel en uitbuiting.

Wat dit betekent voor consumentenrechten

Voor foodwatch en consumenten vormt deze zaak een dringende wake-up call:

• Transparantie: er is behoefte aan nóg strengere traceerbaarheid en controles op schelpdieren en hun distributie.

• Consumenteninformatie: bewustwording moet stijgen, consumenten verdienen duidelijke informatie en instructies: koop alleen bij vertrouwde, gecertificeerde verkopers.

• Beleidsimpulsen: overheden moeten investeringen in toezicht intensiveren en illegale voedselstromen actief ontmantelen.

Wat kun je zelf doen in de tussentijd?

• Wees alert bij aankoop van schelpdieren.

• Vraag naar herkomstdocumenten en keurmerken.

• Doe in Nederland melding bij de NVWA bij (verdacht) onveilig voedsel.

Deze zaak is een schrijnend voorbeeld van hoe georganiseerde misdaad het vertrouwen in de voedselketen ondermijnt, consumenten in gevaar brengt en mensenlevens marginaliseert. Foodwatch staat pal voor veilige voedselvoorziening, een recht dat niet onderhandelbaar is.