De supermarkt is geen neutrale plek. Het is een perfect ingericht marketinglaboratorium waar voedselproducten merendeels verleiden in plaats van voeden. De glanzende verpakkingen, loze gezondheidsclaims op producten die uit zoet, zout en/of vet bestaan, en misleidende etiketten die zijn ontworpen om ons iets te laten kopen, niet om ons gezonder te maken.
Vrije keuze? Bewuste sturing!
Onze moderne voedselomgeving wordt vormgegeven door grote bedrijven. De overheid grijpt daarbij nauwelijks in. Terwijl op Europees niveau duidelijke wetgeving bestaat (misleiden van de consument mag niet), ligt de uitvoering van regels te vaak middels zelfregulering in handen van de industrie zelf. Daardoor is winst belangrijker dan volksgezondheid. De gevolgen hiervan zijn groot.
Ongezond eten en drinken is na roken de belangrijkste vermijdbare oorzaak van sterfte en verloren gezonde levensjaren. 70-80% van de producten in de supermarkt is ultrabewerkt: vol met twijfelachtige additieven en zo gemaakt dat we er niet van kunnen stoppen met eten en drinken. De schappen zijn zo ingericht om onze keuzes te manipuleren. Jongeren halen inmiddels driekwart van hun dagelijkse calorieën uit ultrabewerkte voedingsmiddelen. Dit is geen vrije keuze, dit is bewuste sturing!
Winst boven welzijn
Supermarkten en producenten beweren graag dat ze inspelen op de vraag van de consument. Voedsel als mensenrecht betekent echter dat het niet alleen beschikbaar is, maar ook adequaat en dus gezond moet zijn. Beleidsmakers kiezen desondanks vaker voor bedrijfsbelangen dan voor het welzijn van burgers. De overheid blijft passief en laat ondernemingen zelf de regels bepalen. Gezonde keuzes worden gepromoot met een schijn welwillendheid, maar de maatregelen zijn minimaal en weinig effectief. Het Nationaal Preventieakkoord is hier een goed voorbeeld van. Via diverse maatregelen zou het aantal volwassen Nederlanders met overgewicht moeten gaan afnemen tot 38% van de bevolking in 2024. Maar uit cijfers van het RIVM blijkt dat aantal mensen met overgewicht ondanks de maatregelen juist gaat stijgen, van 50% nu tot 55% in 2040. En zelfs doorstijgt naar 64% in 2050.
Foodwatch pleit al jaren voor betere regelgeving. Denk aan BTW-vrije groenten en fruit, een strenge wet tegen ongeoorloofde kindermarketing en een verplicht Europees voedselkeuzelogo. Allemaal haalbare maatregelen. Maar zolang beleidsmakers geen serieuze voortuitgang boeken, blijft echte verandering uit. De impact is enorm: ongezonde voeding draagt nu al naar schatting voor 10% bij aan de totale ziektelast in Nederland. Het leidt tot zo’n 13.000 doden per jaar en 6 miljard euro aan directe zorgkosten. En nog altijd wordt er meer rekening gehouden met de winstmarges op ons voedsel dan met de volksgezondheid.
Geen individuele keuze
We moeten af van het idee dat dit de problemen zijn toe te schrijven aan individuele keuzes. Het zijn systeemproblemen. We worden dagelijks gestuurd in een richting die onze gezondheid op lange termijn schaadt. De verantwoordelijkheid ligt niet bij gezinnen met overprikkelde kinderen, onverantwoordelijke jongeren of alleenstaande ouders, maar bij het systeem dat ons deze kant op duwt.
Het is tijd voor een overheid die de regie terugpakt. Die ondernemingen verplicht om eerlijk te zijn over hun producten, die consumenten beschermt in plaats van bedrijven de hand boven het hoofd houdt. Alleen dan kunnen we spreken van echte keuzevrijheid in de supermarkt. Foodwatch blijft zich daarvoor inzetten. Bijna 10.000 mensen tekenden al onze petitie tegen misleiding. We verdienen beter.
Een deel van de tekst in deze nieuwsbrief verscheen eerder als column in het Nederlandse Tijdschrift voor Levensmiddelenrecht. Meer informatie over het tijdschrift en de volledige column vind je hier.
We hebben nog genoeg op ons bord: steun ons!
Foodwatch is een 100% onafhankelijke organisatie die elke overheidsfinanciering of donaties van bedrijven weigert. Zo voorkomen we belangenconflicten! Het zijn jullie donaties die onze vrijheid van meningsuiting en acties garanderen om te onderzoeken, alarm te slaan en dingen in beweging te krijgen. Samen maken we een harde vuist. Hartelijk dank voor je steun!
