Afgelopen maand heeft Rusland de zogeheten graandeal met Oekraïne opgezegd. Deze graandeal zorgde ervoor dat Oekraïne, ondanks de oorlog, haar graanproducten kon blijven exporteren via de Zwarte Zee. Na het Russische besluit om niet langer mee te werken aan een veilige route voor het Oekraïnse graan, verschenen er talloze berichten in de media met eigenlijk allemaal dezelfde boodschap: het stopzetten van de graandeal brengt de wereldwijde voedselzekerheid in gevaar, zal onvermijdelijk tot stijgende voedselprijzen leiden, en kan hongersnoden betekenen voor de armste landen.
Het zijn niet de minsten die zulke berichten uitbrengen. Zo hebben onder andere de Amerikaanse regering en de directeur van de WTO, Ngozi Okonjo-Iweala, zich in deze lijn uitgesproken. Maar het is niet alleen een mogelijk tekort aan graan dat problemen veroorzaakt. Een belangrijke rol is weggelegd voor speculanten en investeringsbedrijven die hun kans schoon zien om de prijzen op de beurs wederom op te drijven.
>> Lees hier onze FAQ over voedselspeculatie <<
Er komt geen graantekort...
Vooropgesteld: het stopzetten van de graandeal en de daaropvolgende aanvallen op de landbouw-infrastructuur in Oekraïne hebben grote gevolgen voor het Oekraïnse volk, met name voor de boeren. Zij kunnen hun product een stuk moeilijker kwijt en zien het op sommige plekken zelfs compleet vernietigd worden. Met alle (economische en sociale) gevolgen van dien. Wij zullen dan ook niet ontkennen dat het stilleggen van de veilige graanroute negatieve consequenties heeft en een oorlogsdaad is die veroordeeld mag worden. Ook zien wij dat deze zet uiteindelijk problemen veroorzaakt in de wereldwijde voedselvoorziening.
Maar in hoeverre creeërt deze export-stop een wereldwijd tekort? In een eerder artikel hebben we al benoemd hoe klein het deel is dat de Oekraïnse graanexport is van de totale, wereldwijde graanexport. Dit wordt ook nu weer door wetenschappers bevestigd. Het stilleggen van de graandeal zal dan ook niet tot daadwerkelijke tekorten leiden. Wel zien we dat schaarste, of de illusie daarvan, de prijzen op kan drijven.
... maar toch is er schaarste
Aan het begin van de oorlog in Oekraïne vlogen de graanprijzen ook de lucht in. Verschillende grote beleggers maakten tonnen winst met het opkopen van onder meer graanfutures: contracten om in de toekomst grondstoffen te kunnen kopen en weer te verkopen tegen een vandaag vastgestelde prijs. Door in te spelen op de angst voor tekorten, omdat er vanuit Rusland en Oekraïne minder graan zou kunnen komen, is er schaarste gecreëerd en daarmee ruimte om de prijzen omhoog te gooien (en andere schadelijke zaken). Immers, wanneer iets gewild is maar slechts weinig verkrijgbaar, zijn mensen bereid om er meer voor te betalen.
Hetzelfde zien we nu weer gebeuren. Nadat Rusland haar besluit aankondigde, stegen de prijzen van graan direct. Wederom wordt er ingespeeld op de angst voor tekorten, en wederom zijn er mensen die hierdoor alleen maar nog meer geld verdienen. Het is een simpel economisch principe, maar niet iets wat een zodanige rol zou moeten spelen in de wereldwijde voedselvoorziening. Honger mag geen verdienmodel worden!
>> Teken en deel de petitie <<
Foodwatch blijft zich uitspreken
Het is dit onderdeel, dit perspectief, dat wat ons betreft mist in de algemene berichtgeving. De Amerikaanse regering, de directeur van de Wereldhandelsorganisatie, zelfs de paus zouden zich eens tegen déze speculatiepraktijken moeten uitspreken. Zolang dit niet gebeurt, zolang voedselspeculanten ongestraft hun winst mogen maken, blijven wij actie voeren.
Samen met andere maatschappelijke organisaties hebben we met succes gelobbyd om Europese wetgeving in te stellen die voedselspeculatie moeilijker moet maken. Een stap in de goede richting, maar we zijn er nog niet. Wij willen boven water hebben wíe diegene zijn die speculeren op voedsel - wie zijn het, die honger als een verdienmodel gebruiken? Pas als die namen boven tafel komen kan er écht actie worden ondernomen. Om die reden zijn we bezig met het opzetten van een onderzoek.
Verder blijven we met onze petitie druk zetten op de politiek. Zolang speculanten geen verantwoording af hoeven te leggen en aan strenge regels moeten voldoen, gaat onze strijd onverminderd door.
De prijs van voedsel wordt bepaald op de beurs. Voedselspeculanten kopen opties op graan en andere grondstoffen en verkopen deze weer tegen hogere prijzen. Een simpel economisch principe, maar honger zou geen verdienmodel moeten zijn. Wij willen een onderzoek starten naar wie er achter deze beleggingen zitten. Maak jij dit onderzoek mogelijk?