Informatierecht bij voedselfraude

Onvoldoende transparantie over fraude

Dit is het probleem

Op dit moment weet je niet of het eten dat in jouw (koel)kast of diepvries ligt, of dat je al hebt opgegeten, veilig is. Als er een mogelijk risico is, word je immers niet ingelicht. Bij voedselschandalen haalt de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) onveilige voedselproducten wel van de markt, maar niet uit jouw diepvries of voorraadkast. Ook vertelt de dienst je niet welke producten mogelijk onveilig zijn. Ze ontneemt jou dus de mogelijkheid om zélf producten terug te brengen.

We zagen het bij fraude met paardenvlees dat mogelijk besmet was met fenylbutazon (schadelijk voor mensen). En ook bij een mogelijke besmetting van rundvlees met miltvuurbacteriën, die potentieel zelfs dodelijk kunnen zijn voor mensen. De NVWA maakte niet eens bekend om welke producten het gaat, zelfs niet nadat foodwatch daar met een beroep op de Wet Openbaarheid Bestuur meerdere malen om vroeg. De NVWA laat jou als consument bewust in het ongewisse.

Waarom licht de NVWA consumenten niet in? Volgens de autoriteit zelf omdat openbaarmaking kan leiden tot reputatieschade en 'onevenredige benadeling' voor de betrokken bedrijven. De keuze van deze overheidsdienst is duidelijk: zelfs als er een mogelijk gevaar dreigt voor de volksgezondheid, stelt zij het belang van bedrijven boven dat van consumenten.

Dit is de stand van zaken

In Europese wetgeving is vastgelegd dat 'de overheid de nodige stappen neemt om het publiek te informeren als er redelijke gronden zijn om te vermoeden dat een levensmiddel een risico voor de gezondheid kan inhouden.' (Algemene Levensmiddelen Verordening (EG) nr. 178/2002). Het Europese voorzorgprincipe gaat zelfs een stap verder: bij twijfel niet doen of gebruiken, zodat je gezondheids- en milieuschade voorkómt. Die kans krijgen consumenten echter niet van de NVWA.

Wat wil foodwatch?

foodwatch vindt het onaanvaardbaar – en onbegrijpelijk – dat de NVWA keer op keer het economische belang van bedrijven belangrijker vindt dan de gezondheid en het informatierecht van consumenten. De NVWA bestáát om ons te beschermen tegen mogelijk gevaarlijke voedselsituaties en fraude.

foodwatch eist volledige transparantie van de NVWA als het gaat om misleiding, voedselfraude en voedsel(on)veiligheid. Het kan en mag niet zo zijn dat alleen de NVWA-inspecteurs weten welke voedselproducten mogelijk riskant zijn en wat er precies in ons eten zit. Die kennis moet onmiddellijk worden gedeeld met álle consumenten.

Volgens foodwatch zijn ook de voedselindustrie en de NVWA zelf niet gebaat bij geheimzinnigheid. Gebrek aan transparantie werkt voedselschandalen juist in de hand. Als transparantie echt de norm wordt, zal dit bovendien het (consumenten)vertrouwen in leveranciers én het voedselsysteem vergroten. Dan pas wordt immers duidelijk welke bedrijven zich aan de regels houden en wie de wettelijke voorschriften aan zijn laars lapt.