Overheid
Stop de uitverkoop van de wetenschap!
De voedselindustrie spant nog altijd de wetenschap voor haar karretje om haar commerciële belangen te beschermen en manipuleert onderzoek, met grote schadelijke gevolgen voor onze gezondheid en het klimaat. Dus industrie, haal die vinger uit de pap van de wetenschap! Lees hier meer over het probleem.
Hieronder lees je meer over de rol van de overheid bij de integriteit in het voedselonderzoek.
De overheid is in heel veel landen nog altijd de grootste geldschieter van wetenschappelijk onderzoek in het hoger onderwijs. Maar dit financieringsmodel staat al jaren onder druk met alle gevolgen voor wetenschappelijke integriteit van dien. Tot overmaat van ramp dienen zich grote bezuinigingen op het hoger onderwijs aan in Nederland en wereldwijd staat de academische vrijheid op het spel. Wetenschappelijke integriteit gedijt juist in een cultuur van openheid, diversiteit en inclusie; laat precies die cultuur nou steeds meer onder vuur liggen. Zware tijden voor wetenschappers in het algemeen en wetenschappelijke integriteit in het bijzonder.
Financieringsbronnen hoger onderwijs
De financiering van de universiteiten en hogescholen in Nederland is afkomstig uit drie typen geldstromen: de eerste geldstroom is direct afkomstig van de overheid (circa 11 miljard), de tweede geldstroom komt via de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en soortgelijke instituten (NWO verdeelt per jaar circa 1 miljard aan onderzoeksgelden) en de derde geldstroom komt uit private bronnen. De inkomsten uit werk voor derden zijn sinds 2006 enorm gegroeid, van ruim 1 miljard euro in 2006 naar ruim 2,3 miljard euro in 2023.
De financiering vanuit de overheid staat al jaren onder druk. Vanaf begin deze eeuw is het model van wetenschappelijke financiering steeds meer verschoven van publiek naar privaat of een combinatie van publiek en privaat. De universiteiten zeggen structureel geld tekort te komen. Het onderwijsbudget is weliswaar gegroeid, maar het onderzoeksbudget maar nauwelijks. En er staan het hoger onderwijs weer grote bezuinigingen te wachten: die vooral ten koste gaan van onderzoek, zoals startersbeurzen en onderzoek via NWO. Nu al honoreert NWO steeds minder onderzoeksaanvragen. De competitie tussen wetenschappers neemt steeds meer toe.
Niet alleen zijn (jonge) onderzoekers hierdoor meer en meer aangewezen op externe financiering bijvoorbeeld door de industrie, ook neemt door gebrek aan financiën de werkdruk om te publiceren toe. Laten dat soort factoren het risico op wetenschappelijke integriteitsschendingen nou vergroten. Bezuinigingen zijn dus geen goed nieuws voor universiteiten en hogescholen die een cultuur van wetenschappelijke integriteit proberen te creëren.
Contractonderzoek en topsectorenbeleid
Het merendeel van de derde geldstroom bestaat uit contractonderzoek. Contractonderzoek is onderzoek dat in opdracht gedaan wordt voor bedrijven, ngo’s of overheid (ook NWO of de KNAW laten contractonderzoek uitvoeren). Het contractonderzoek is toegenomen van 82% in 2006 tot bijna 88% in 2023 van de totale inkomsten uit werk voor derden, zo laat het Rathenau-instituut zien. Wageningen Research verdient hier goed aan, maar is ook al regelmatig in opspraak gekomen door werk dat voor de industrie verricht is. Ook de overheid zet opdrachten uit. Zo is het ministerie van LVVN de grootste klant van Wageningen Research.
Een andere vorm van derde geldstroomfinanciering is die vanuit het Topsectorenbeleid: een samenwerking tussen het bedrijfsleven, overheid en hoger onderwijs dat in 2011 van de grond is gekomen (‘de gouden driehoek’). Wetenschappers kunnen meedingen voor subsidie mits zij ook via co-financiering middelen van een externe partij kunnen inbrengen (publiek-private financiering). De WUR profiteert volop van dit programma, maar op deze manier heeft het bedrijfsleven een flinke vinger in de pap van de onderzoeksagenda. Dirk Duijzer is boegbeeld van het topteam Agri&Food. Hij was directeur bij de Rabobank en landbouwlobby LTO. Andere leden: voormalig CEO van Albert Heijn, Marit van Egmond, Nils den Beste uit de Raad van Commissarissen van FrieslandCampina en akkerbouwer, en LTO-bestuurder Joris Baecke. Van de 8 leden is alleen Gerda Feunekes, directeur AFSG van de WUR afkomstig van een universitaire instelling.
Meer achtergrondinformatie? Lees onze Verkenning Wetenschappelijke Integriteit (PDF)
